دیافراگم دوربین

دیافراگم دوربین چیست؟

دیافراگم، که معادل واژه روزنه در فارسی است، اشاره به باز شدن پرده عدسی دارد که منجر به عبور نور از آن می گردد. درجه بندی دیافراگم عموما به صورت اعدادی مانند 1.4- 2 – 2.8 – 4 – 5.6 – 8 و 11 نشان داده می شود. بدین معنا که هر چه این مقدار پایین ‌تر باشد، نوردهی بیشتری را نشان می ‌دهد و برعکس هر چه بزرگ ‌تر باشد، میزان عبور نور از عدسی کمتر است. این تضاد و تعارض از آن جهت است که اعداد، نشانگر میزان عبور نور از عدسی نیستند، بلکه نشان دهنده میزان بسته بودن پرده عدسی اند. بنابراین هرچه عدد کوچک تر باشد، یعنی درصد کمتری از پرده عدسی بسته است و نور بیشتری می تواند عبور کند. در مقابل هر چه عدد بزرگ تر باشد، میزان بستگی دریچه عدسی بیشتر بوده و نور کمتری عبور خواهد کرد. دیافراگم به عنوان یکی از سه رکن اصلی عکاسی، در کنار شاتر و ISO، بیشترین نقش را در نتیجه عکاسی خواهد داشت و باید در هنگام تهیه تجهیزات عکاسی و خرید لنز دوربین به دیافراگم توجه داشته باشید. عملکرد آن شبیه به عملکرد طبیعی چشم انسان است، هنگامی که در محیط هایی با نور متفاوت، عنبیه و مردمک چشم را تغییر می دهد تا میزان نور متفاوتی به چشم برسد. گزینه دیافراگم در دوربین های عکاسی اغلب با عنوان F-Number و یا F-Stop نمایش داده می شود و پس از انتخاب دیافراگم مورد نظر، با پیشوند f (برای مثال f/8 یا f2) در تنظیمات دوربین، نمایان می گردد.

تاثیر دیافراگم بر میدان عکس

دیافراگم با تنظیم میزان نور، بر عمق میدان عکاسی تاثیر گذاشته و منجر به کاهش و افزایش آن می گردد. عمق میدان عکس در حقیقت اشاره به میزان وضوح پس زمینه سوژه عکس و فضای جلوی آن دارد و با تغییر نور از طریق دیافراگم، تغییر می کند. بر این اساس هرچه که میزان دیافراگم کمتر باشد، پرده لنز بیشتر باز می شود و نور بیشتری عبور می کند. در نتیجه عمق میدان کمتر شده و پس زمینه عکس تار تر می شود. زیرا نور بیشتر میزان فوکوس بر روی سوژه را افزایش می دهد. در مقابل هرچه دیافراگم بیشتر باشد، دریچه عدسی کمتر باز می شود و نور کمتری به سوژه می رسد. در نتیجه عمق میدان افزایش می یابد و پس زمینه عکس واضح تر می شود.

رابطه میان دیافراگم و شاتر دوربین

رابطه بین شاتر و دیافراگم، یک رابطه معکوس است. بدین معنا که با استفاده از دیافراگم کم، نور بیشتری وارد لنز شده و بنابراین سرعت شاتر کاهش می باید.در مقابل نیز هر چه از دیافراگم بیشتری استفاده شود، نوردهی کمتر شده و سرعت شاتر افزایش می یابد. این امر بدان سبب است که شاتر (شاتر چیست؟) برای فرآیند بسته شدن و ثبت عکس نیاز به یزان نور مشخصی دارد. از آنجا که دیافراگم نیز میزان نور عبور کرده از عدسی را کنترل می کند، بنابراین شاتر خود را با میزان نور حاصل از آن تنظیم کرده و کمی زودتر یا دیرتر بسته می شود. در نتیجه، هنگامی که دیافراگم کم و نور عبور کرده از لنز، بیشتر باشد، شاتر نور مورد نیازش را از این طریق دریافت کرده و زودتر بسته می شود تا نور اضافی، منجر به از بین رفتن توازن نوری در تصویر نگردد. هنگامی نیز که دیافراگم زیاد و نور موجود در لنز کم است، شاتر کمی دیرتر بسته می شود تا نور مورد نیازش را کسب کند و عکس تاریک نشود.

موارد استفاده از دیافراگم

همانگونه که اشاره کردیم، کارکرد اصلی دیافراگم، تنظیم میزان نور عبور کرده از لنز است. بنابراین مهم ترین مورد استفاده از آن در مواقعی است که نور موجود در فضا برای عکاسی مطلوب از سوژه مورد نظر مناسب نیست. این موارد خصوصا در هنگام شب که نور محیط خارج بسیار کم است و یا در برخی از ساعات روز که نور خورشید با زاویه شدیدی در حال تابش است، بسیار کاربرد دارد. بنابراین برای عکاسی در یک فضای تاریک و یا در شب، می توان با کاهش دیافراگم و افزایش نور لنز، سوژه را روشن تر کرده و عکس مطلوب تری تهیه کرد. و یا در هنگام ظهر و یا در فضاهایی مانند مغازه های پر از لوستر و چراغ های روشن، می توان با افزایش دیافراگم، نور لنز را کاهش داده و از بیش از حد روشن شدن عکس جلوگیری کرد.

با توجه به اثر دیافراگم در عمق میدان عکس، که بدان اشاره شد، یکی دیگر از موارد کاربرد دیافراگم، در مواردی است که بخواهید، بر روی سوژه خاصی در یک فضای شلوغ فوکوس کرده و توجه را به سمت آن جلب کنید. به همین دلیل یکی از موارد پر کاربرد دیافراگم، در عکاسی پرتره است. بنابراین هنگامی که می خواهید در یک فضای بزرگ با حضور تعداد بسیاری از افراد، بر روی یک سوژه و یک فرد فوکوس کرده و تنها او را نمایش دهید، می توانید با استفاده از کاهش دیافراگم و افزایش نور لنز، عمق میدان و وضوح پیش زمینه و پس زمینه سوژه را کاهش دهید و تنها بر روی آن فوکوس کنید.

انواع لنز بر اساس میزان دیافراگم

هر لنز دوربینی، دارای محدودیتی برای بزرگ یا کوچک شدن دیافراگم است و حداکثر و حداقل دیافراگم مشخصی دارد. به طور معمول حداکثر دیافراگم مهم ‌تر از حداقل خواهد بود، زیرا بیشترین نوری که لنز می ‌تواند در خود جمع کند را نشان می دهد و مشخص می کند که چقدر در محیط تاریک می ‌توانید عکس بگیرید. لنزهایی که دارای حداکثر دیافراگم f/1.4 یا f/1.8 هستند، اغلب به عنوان یک لنز fast یا سریع شناخته می شوند، زیرا می توانند نور بیشتری را عبور دهند. در مقابل لنزی با حداکثر دیافراگم f/4.0، به عنوان slow یا کند شناخته می شود. به همین دلیل است که لنزهایی با دیافراگم بزرگ عموما قیمت بیشتری دارند. با این حال حداقل دیافراگم لنزها اهمیت چندانی ندارد، زیرا تقریبا امروز همه لنزهای مدرن می توانند حداقل f/16 را ارائه دهند و برای عکاسی روزمره به ندرت به چیزی کوچکتر از آن نیاز خواهید داشت.

برخی از لنزهای زوم نیز وجود دارد که در آن، حداکثر دیافراگم با استفاده از بزرگنمایی، قابل تغییر است. به عنوان مثال، با لنز Nikon 18-55mm f/3.5-5.6 AF-P، بزرگترین دیافراگم به تدریج از f/3.5 در انتهای عریض به f/5.6 در فواصل کانونی بیشتر قابل تغییر می ‌باشد. زوم‌ های گران ‌تر، مانند Nikon 24-70mm f/2.8، حداکثر دیافراگم در سراسر محدوده زوم حفظ می گردد. لنزهای پرایم نیز حداکثر دیافراگم بزرگتری نسبت به لنزهای زوم دارند که یکی از مزایای اصلی آن ها محسوب می شود. حداکثر دیافراگم یک لنز آنقدر مهم است که در نام خود لنز گنجانده می شود و گاها به جای علامت اسلش، با دو نقطه نوشته می‌شود، اما به همان معناست (مانند Nikon 50mm 1:1.4G).

 تنظیم دیافراگم دوربین

دیافراگم اغلب به دو حالت اتوماتیک و دستی در دوربین های عکاسی قابل دسترسی است که حالت نخست با عبارت A یا Av نشان داده می شود و حالت دیگر با عبارت M. برای تنظیم دیافراگم دوربین گوشی پیشنهاد میکنم مقاله ترفند های عکاسی با موبایل را مطالعه کنید. دیافراگم دوربین های عکاسی به صورت پیشفرض بر روی حالت اتوماتیک یا خودکار قرار دارد. در این حالت شما دیافراگم مورد نظر را انتخاب می کنید و دوربین به طور خودکار سرعت شاتر شما را تنظیم می کند. اما در حالت دستی، می توانید دیافراگم و سرعت شاتر را به صورت دستی انتخاب کنید که این مورد برای عکاسان حرفه ای متداول تر است.

همانگونه که گفته شد، دیافراگم، شاتر و ISO سه رکن اساسی عکاسی اند و تنظیم این سه کنار هم می تواند یک محصول مطلوب ارائه دهد. بنابراین برای استفاده صحیح از دیافراگم و به دلیل تاثیر متقابل این سه بر یکدیگر، باید بتوانید این سه را با هم هماهنگ کنید. برای مثال در برخی موارد ممکن است کاهش یا افزایش دیافراگم به منظور تنظیم عمق میدان عکس، توازن نور عکس را بر هم بزند. در این موارد می توان با استفاده از دو رکن دیگر، یعنی شاتر و ISO، میزان نور عکس را کنترل کرد. بنابراین دیافراگم یک عنصر تک بعدی در عکاسی نیست و هرگز اهمیت سایر ارکان را نباید نادیده گرفت.برای یادگیری این موارد به صورت حرفه ای نیازمند آموزش آکادمیک و شرکت در دوره عکاسی هستید. ما در ادامه چند نمونه از دیافراگم هایی که بیشترین کاربرد را در انواع عکاسی  دارند، به همراه موارد استفاده از آن ها شرح خواهیم داد:

f/0.95 – f/1.4 : این دامنه از دیافراگم که در دسته دیافراگم های فست یا سریع قرار می گیرد، حداکثر نور را به لنز می رساند و البته تنها در لنزهای پریمیوم در دسترس است. به همین سبب این نوع از لنزها، برای هر نوع عکاسی در نور کم یا در فضای داخلی مناسب اند. مانند عکاسی از آسمان شب، جشن عروسی در باغ ها و سالن هایی با نور لایت، پرتره در اتاق های کم نور و… . در چنین دیافراگم هایی، عمق میدان بسیار کم در فواصل نزدیک به وجود می آید، به نحوی که سوژه جدا از پس زمینه به نظر می رسد.

f/1.8 – f/2.0 : عکاسی با دیافراگمی بین f/1.8 و f/2 نیز، اگر چه نه به اندازه مورد بالا، اما می تواند عمق میدان مناسبی را برای سوژه ‌ها در فواصل نزدیک به وجود آورده و در عین حال بوکه دلپذیری را نیز ایجاد کند.

f/2.8 – f/4 : اغلب لنزهای زوم، به محدوده f/2.8 تا f/4 f-stop محدود می شوند و علاقه بسیاری به این مقادیر دارند. اگرچه که آن ها از نظر قابلیت افزایش نور به اندازه لنزهای f/1.4 نیستند، اما آن ها نیز اغلب در شرایط کم نور تصاویر مطلوبی را ارائه می دهند. محدوده دیافراگم f/2.8 – f/4 اغلب عمق میدان مناسبی را برای اکثر سوژه ها فراهم می کند و وضوح فوق العاده ای را نیز به همراه دارد. چنین دیافراگم هایی مصرف روزمه بسیار داشته و برای مصارف مختلفی مانند سفر، ورزش، حیات وحش و… عالی هستند.

f/5.6 – f/8 : این محدوده دیافراگم، گزینه ایده آلی برای عکاسی از منظره و معماری است. همچنین می تواند محدوده خوبی برای عکاسی از گروه های بزرگ مردم و جمعیت ها باشد. محدوده f/5.6 اغلب بهترین وضوح کلی را برای اکثر لنزها فراهم می کند و در صورت نیاز به عمق میدان بیشتر از f/8 استفاده می شود.

f/11 – f/16 : چنین محدوده هایی، برای عکاسی از منظره، معماری و عکاسی ماکرو که در آن عمق میدان تا حد ممکن مورد نیاز است، مورد استفاده قرار می گیرد. باید توجه داشت که در هنگام استفاده از دیافراگم های بیش از f/8 به دلیل تأثیر پراش لنز، وضوح تا حد زیادی از دست خواهد رفت.

f/22 و کمتر: در دیافراگم‌ های f/22 و کوچک ‌تر از آن، وضوح عکس به‌ شدت کاهش می ‌یابد، بنابراین در صورت امکان باید از استفاده از آن ها خودداری کرد. برای مثال اگر به عمق میدان بیشتری نیاز دارید، بهتر است از سوژه خود فاصله بگیرید یا به جای آن از تکنیک انباشته فوکوس استفاده کنید.

تاثیرات منفی دیافراگم بر عکس

دیافراگم به همان نحو که می تواند با افزایش نوردهی به عکس، امکان عکاسی در شب و نور کم را فراهم کرده و یا فوکوس مطلوبی بر سوژه مرکزی ایجاد کند، تاثیرات منفی نیز بر عکس دارد که منجر به کاهش کیفیت و ایجاد اشکالات در آن می شود.

• یکی از رایج ترین موارد تاثیرات منفی دیافراگم برعکس، کاهش وضوح عکس در اثر پراش است. پراش بدین معناست که هنگامی که از دیافراگم کوچک استفاده می کنید، به معنای واقعی کلمه نوری که از لنز عبور می کند، در حال فشار است تا کمتر وارد شود. در نتیجه این نور با خودش تداخل پیدا می‌ کند، تارتر می ‌شود و عکس ‌هایی با وضوح کمتر ایجاد می ‌شود.
• انحرافات لنز یکی دیگر از اشکالات تصویر در هنگام استفاده از دیافراگم است. به طور کلی لنزها اغلب به نحوی طراحی می شوند که بتوانند مرکز تصویر را به خوبی نشان دهند، اما در مقابل جزئیات موجود در لبه و اطراف از دست می دهند. بنابراین در هنگام استفاده از دیافراگم بسته، نور بیشتری از کناره های لنز مسدود می شود تا بخش مرکزی؛ در نتیجه قسمت های حاشیه ای در عکس ها دچار انحرافاتی از قیبل حاشیه های رنگی، عدم وضوح، انحنای میدان و… می شوند و کیفیت مرکز عکس را ندارند.
• از دیگر موارد این اثرات منفی می توان به پخش شدن نورهای روشن و یا افکت انفجار ستاره اشاره کرد که در برخی موارد اگرچه می تواند کاربرد مثبت داشته باشد، اما گاهی نیز منجر به اثرات سوئی بر عکس می گردد.
• قابلیت رویت لکه های گرد و غبار سنسور دوربین نیز یکی از دیگر آثار سوء دیافراگم بر عکس است.