انواع فرمت فیلم

شناخت مهمترین انواع فرمت فیلم و اطلاع از ویژگی ها، مزایا، معایب و موارد استفاده هر فرمت، برای همه افراد، به خصوص کسانی که در زمینه تدوین و ساخت ویدیو، جلوه های ویژه، ساخت موشن گرافیک و انیمیشن و سایر حوزه های مربوطه مشغول به کارند، امری لازم و ضروری است؛ به همین دلیل است که در تمامی دوره های آموزشی مربو ط به تدوین و ساخت ویدیو، نظیر دوره افتر افکت و دوره پریمیر، معمولا یک جلسه کامل، به آموزش و بررسی انواع فرمت فیلم پرداخته میشود.

بطور کلی برای ذخیره سازی و نمایش ویدیو ها، میتوان از فرمت های گوناگونی استفاده کرد که بر اساس قابلیت ها، نوع و میزان فشرده سازی و پشتیبانی توسط نرم افزارهای گوناگون، با یکدیگر متفاوت اند. هر کدام از این انواع فرمت ویدیویی، مزایا و محدودیت های خاص خود را دارند که هر کاربر میتواند با کسب شناخت کافی، با توجه به نیازهای خود، فرمت مناسب را مورد استفاده قرار دهد.

در ادامه با برخی از این فرمت ها و ویژگی های منحصر به فردشان آشنا خواهیم شد، اما در ابتدا لازم است تا مفهوم کدک (codec) را بشناسیم.

کدک (Codec) چیست؟

Codec واژه ای است که از تلفیق coder و decoder به دست آمده است. در واقع کدک ها، پلتفرم هایی برای فشرده سازی و رمزگذاری داده ها میباشند و در حالت عکس نیز برای خروج فایل از حالت فشرده برای نمایش یا ویرایش آن، به کار میروند.

کدک ها به دو دسته ی بااتلاف یا Lossy، بدون اتلاف یا Lossless تقسیم میشوند. در حالت اول (با اتلاف) فشرده سازی و کاهش حجم فایل، با حذف برخی داده های آن و افت کیفیت همراه خواهد بود. اما در حالت بدون اتلاف، با فشرده سازی، داده های موجود از بین نمیروند و کیفیت کلی فایل، کاهش نخواهد یافت.

انواع فرمت ویدیو

در این قسمت به معرفی مهمترین انواع فرمت فیلم و ویدیو و بررسی ویژگی ها، مزایا، معایب و موارد استفاده هر یک میپردازیم.

فرمت MPEG-2 چیست؟

این فرمت توسط گروه متخصصان تصاویر متحرک عرضه شده است که حروف به کار رفته در آن نیز مخفف همین عبارت در زبان انگلیسی (Moving Picture Expert Group) است. MPEG-2 فرمت استاندارد و پرکاربرد دیسک های DVD و Blue-Ray میباشد.

فرمت فیلم MP4

این فرمت یا به عبارت بهتر MPEG-4 Part 14 محبوب ترین و کاربردی ترین فرمت ویدئو است که در تمامی دستگاه های دیجیتال پشتیبانی میشود و علاوه بر ویدئوها، برای ذخیره سازی فایل های زیرنویس، تصاویر ثابت و موسیقی نیز به کار میرود! Mp4 از استاندار ویدئویی HD پشتیبانی مینماید. به علاوه، اطلاعات را به خوبی فشرده سازی میکند و از آن رو، حجم اندکی را نیز به خود اختصاص میدهد و از کم حجم ترین انواع فرمت فیلم موجود محسوب میشود. فرمت MP4 برای استفاده در صفحات وب و یوتیوب بسیار مناسب است.

فرمت فیلم MOV (QuickTime)

این فرمت توسط دستگاه های هوشمند کمپانی اپل پشتیبانی میشود و در ویندوز نیز از طریق نرم افزارهایی چون گوگل درایو، آیتونز، ویندوز مدیا پلیر، Apple QuickTime و VLC قابل دسترسی است. کیفیت بالای این فرمت در پخش ویدئو، سبب تمایز و برتری آن میباشد.

فرمت ویدیو MKV

این فرمت که با نام Matroska نیز شناخته میشود، نخستین بار در کشور روسیه ارائه شد. MKV از استاندار ویدئویی HD پشتیبانی مینماید و به علاوه، از قابلیت های فراوانی برای شخصی سازی برخوردار است. میتوان به طور همزمان چندین صوت و زیرنویس را به آن افزود و یا از آن حذف کرد. امکان تصحیح فایل های مخرب، جابجایی زیرنویس یا انتقال به بخش خاصی از ویدئو و سازگاری با استریمینگ آنلاین، از دیگر ویژگی های مثبت این فرمت میباشد.

با وجود این مزایا، MKV چندان کاربردی نیست و برای نمایش ویدئوهایی با این فرمت، باید از نرم افزارهایی خاص نظیر VLC media player یا MKVToolNix استفاده نمود. در واقع میتوان گفت بسیاری از ویدیو پلیرهای محبوب و شناخته شده، از این فرمت فیلم پشتیبانی نمیکنند.

فرمت فیلم AVI

این فرمت فیلم در سال 1992 توسط مایکروسافت ارائه گردید و سپس به طور گسترده، توسط سیستم عامل ویندوز، مورد استفاده قرار گرفت. میزان فشرده سازی در فایل های AVI محدود میباشد و از این جهت، فضای اشغال شده توسط آنها، به نسبت برخی فرمت های دیگر بیشتر است. AVI فرمتی چند رسانه ای است و علاوه بر فایل های تصویری، برای فایل های صوتی نیز کارایی دارد.

از آنجایی که این فرمت به طور اختصاصی برای ویندوز طراحی شده است، برای مشاهده ی فایل های آن در سایر سیستم عامل ها، به ویدیو پلیرهای خاصی نظیر VLC Player احتیاج داریم.

فرمت فیلم WMV

این سرواژه مخفف عبارت Windows Media Video است که از مشتق های فرمت MPEG-4 میباشد و در سال 1999 توسط مایکروسافت ارائه شده است. این فرمت، به خوبی از حجم داده ها میکاهد و آنها را رمزگذاری و فشرده میسازد و در عین حال، کیفیت فایل را تا حد زیادی حفظ میکند. نرم افزار پیشفرض نمایش فایل های WMV در ویندوز، Windows Media Player است.

فرمت OGG چیست؟

از دیگر کاربردی ترین انواع فرمت فیلم، میتوان OGG را نام برد. این فرمت جایگزینی متن باز برای MPG است که در استریمینگ کاربرد بسیاری دارد و برای انتشار فایل های باکیفیت در فضای اینترنت، مناسب میباشد. فایل های فرمت OGG ، نسبت به سایر انواع فرمت فیلم، حجم نسبتا بالاتری دارند و بارگذاری آنها در فضای مجازی و صفحات وب، زمان زیادی را به خود اختصاص میدهد.

فرمت فیلم WebM

این فرمت چند رسانه ای، زیر نظر Matroska و با حمایت گوگل پابه عرصه نهاد. این فرمت، توسط بسیاری از نرم افزارها و مرورگرهای وب پشتیبانی میشود و در یوتیوب نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. این فرمت، برای بارگذاری ویدیوها در فضای اینترنت و صفحات وب، بسیار مناسب میباشد.

کم حجم ترین فرمت فیلم

کم حجم ترین فرمت فیلم، فرمت 3GP است. فرمت چند رسانه ای 3GP نسخه ی ساده شده ی فرمت MPEG-4 میباشد که با حجم کمتر، عمدتاً در تلفن های همراه کاربرد دارد و ویدئوهای ضبط شده توسط بسیاری از دوربین های موبایل، با همین فرمت ذخیره میگردند. این فرمت برای به حداقل رساندن فضای ذخیره سازی مورد نیاز و صرفه جویی در پهنای باند، با سرمایه گذاری بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکایی و حتی آسیایی طراحی شده است. فایل های 3GP با استفاده از نرم افزارهای مناسب در ویندوز و سایر سیستم عامل ها نیز نمایش داده میشوند. این فرمت توسط ویدیو پلیرهایی مانند QuickTime Player، VLC media player، MPlayer و KMPlayer پشتیبانی میشود.

3G2 نیز نسخه ی مشابه 3GP است که ظرفیت چند رسانه ای دارد و فضای ذخیره سازی و پهنای باند کمتری را اشغال مینماید. اما در عین حال، محدودیت ها و کاستی هایی نیز دارد که کاربرد آن را در مقابل 3GP کاهش میدهد.

تغییر فرمت فیلم

با توجه به ویژگی های و کارایی متفاوت انواع فرمت فیلم که در این مقاله بررسی کردیم، استفاده از نرم افزارها و قابلیت هایی که امکان ایجاد تغییر در فرمت فایل های ویدئویی را برای ما فراهم سازند، ضروری به نظر میرسد. در این قسمت چندی از کاربردی ترین نرم افزارهای تغییر فرمت فیلم را بررسی خواهیم کرد.

Any Video Converter از کاربردی ترین نرم افزارهای تغییر فرمت فیلم است که از فرمت های 3GP، FLV، MP4، AVI، WMV، MKV، MOV، RMVB، MPG، AVI و بسیاری دیگر از فرمت ها پشتیبانی مینماید. این نرم افزار علاوه بر تغییر فرمت، از قابلیت های متعدد دیگری نیز برای ویرایش و پخش ویدئوها برخوردار است.

XMedia Recode نیز از دیگر نرم افزارهای قدرتمندی است که به سادگی امکان تبدیل انواع فرمت فیلم را برای کاربر فراهم میسازد. این نرم افزار از انواع فرمت ها پشتیبانی میکند و قابلیت ویرایش و اعمال تنظیمات گوناگون بر روی فایل ها را نیز دارا میباشد.

WinX HD Video Converter Deluxe نرم افزار کاربردی دیگری است که علاوه بر مصارف عادی روزمره، برای استودیوهای تبلیغاتی نیز مناسب میباشد. این نرم افزار از قابلیت شتاب دهنده ی سخت افزاری سطح سه برخوردار است و از این رو، در پردازش ویدئوها سرعت بسیار بالایی دارد. نرم افزار فوق به طور رایگان در دسترس است، اما نسخه ی غیر رایگان آن نیز با قابلیت های بیشتر موجود میباشد. با استفاده از این نرم افزار، میتوان ویدیوهایی با وضوح 4K و HD را به ویدیوهای وضوح پایین تر، با انواع فرمت‌های MP4 (HEVC / H.264) ،MKV ،AVI و +420 تغییر داد و تنظیمات تازه ای را نیز بر روی فایل ها اعمال نمود.

VideoProc نیز برای افراد مبتدی گزینه ی مناسبی محسوب میشود. نسخه ی رایگان و آزمایشی آن با قابلیت هایی محدودتر در دسترس است و قابلیت هایی را نیز برای ویرایش ویدئوها ارائه میدهد. در نسخه ی رایگان، صرفا امکان تغییر فرمت فایل های کمتر از پنج دقیقه فراهم است. اما در صورت خرید نسخه ی پولی، میتوان از امکانات حرفه ای تر این نرم افزار، به طور گسترده استفاده کرد. VideoProc برای ویندوز و مک ارائه شده است.

Wondershare UniConverter نرم افزاری بسیار کاربردی است که نسخه ی رایگان آن تنها برای مدتی محدود در اختیار کاربر قرار میگیرد. این نرم افزار قابلیت رایت کردن ویدئوهایی با فرمت گوناگون برای انواع دیسک، ویرایش فایل های UHD و 4K و تصحیح فایل های آسیب دیده را داراست. به علاوه، برای ساختن GIF نیز به کار میرود. نرم افزار فوق، برای ویندوز و macOS ارائه شده است و میتوانید از آن برای تغییر انواع فرمت فیلم استفاده نمایید.