پاپیه ماشه چیست؟
آنچه در این مطلب می خوانید:
پاپیه ماشه (Paper Mache) که از کلمه فرانسوی Papier Mâché گرفته شده است، نوعی خمیر کاغذی است که برای ایجاد طرح ها و اشیاء تزئینی مختلف، مورد استفاده قرار می گیرد.
عبارت Papier Mâché در فرانسوی به معنای کاغذ جویده شده است که نشان از شیوه تهیه و تولید این نوع کاغذ دارد.
اگر به هنرهای دستی مبتنی بر کاغذ علاقمند هستید، پیشنهاد می شود مقاله اوریگامی را در وبلاگ مجتمع فنی نیاوران مطالعه نمایید. اوریگامی نیز مانند پاپیه ماشه، یکی از محبوب ترین هنرهای کاغذی در سراسر دنیا است که قدمتی کهن دارد.
خمیر پاپیه ماشه
خمیر پاپیه ماشه از اتصال لایه های کاغذ مرطوب و ترکیب آن ها با چسب به وجود می آید و قابلیت فرم دادن و رنگ کردن نیز دارد. این نوع خمیر دارای قدمت بسیاری بوده و به دلیل مقرون به صرفه و کاربردی بودن، دارای اهمیت است.
در ادامه به معرفی و آموزش نحوه ساخت خمیر پاپیه ماشه، خواهیم پرداخت.
آموزش پاپیه ماشه (مراحل ساخت خمیر)
خمیر پاپیه ماشیه دارای انواع و نمونه های مختلفی است. ما در اینجا به آموزش تهیه یکی از ساده ترین و ابتدایی ترین نمونه های آن، خواهیم پرداخت.
وسایل مورد نیاز برای پاپیه ماشه
به منظور تهیه و تولید خمیر پاپیه ماشه، ابتدا نیاز به تهیه و آماده سازی ابزار و وسایل اولیه مورد نیاز است. ابزار مورد نیاز برای تهیه خمیر Paper Mache عبارتند از:
- یک ظرف بزرگ
- آرد، پودر، خمیر کاغذ دیواری و یا چسب سفید
- آب
- ساختار پایه، که به عنوان نوعی قالب استفاده می شود. (برای مثال یک بادکنک بادشده)
- قلم مو
- کاغذ روزنامه
چنانچه علاقمند به هنر و ساخت صنایع هنری هستید، پیشنهاد می شود به صفحه دوره طراحی طلا و جواهر سری بزنید. در این صفحه، تمامی مباحث مربوط به طراحی طلا و جواهرات به شیوه دستی و همچنین با روش استفاده از نرم افزارهای طراحی جواهرات (نرم افزارهایی مانند ماتریکس) توضیح داده شده است. طراحی طلا و جواهرات نیز مانند پاپیه ماشه از جمله قدیمی ترین شاخه های هنری است که ریشه در تمدن های باستانی دارد.
مراحل ساخت خمیر پاپیه ماشه
توجه داشته باشید که پیش از شروع کار، باید سطح مورد استفاده خود را به خوبی با پارچه و یا کاغذ باطله بپوشانید تا از آسیب دیدن آن با چسب و کاغذهای خشک شده، جلوگیری شود.
ساخت نوارهای روزنامه ای
پس از آماده کردن وسایل مورد نیاز، روزنامه ها را به نوارهای بلند و باریک، قطعه کنید. این کار را می توانید با دست و یا یک خط کش انجام دهید. به نحوی که خط کش را روی روزنامه قرارداده و قسمت موازی و خارج از آن را بکشید تا جدا شود. اما بهتر است از قیچی استفاده نکنید، زیرا نوارهای پاره شده، بهتر از نوارهای برش خورده با یکدیگر ترکیب می شوند.
مناسب ترین عرض برای نوارها، حدود 2.5 سانتی متر است، اما با توجه به پروژه موردنظر خود، می توانید از اشکال و اندازه های متفاوت نیز استفاده نمایید. البته این بدان معنا نیست که اندازه نوارها باید کاملا یکسان باشد. زیرا برای قالب گیری نوارها، به اندازه های مختلفی نیاز خواهید داشت. بنابراین می توانید آن را آزادانه پاره کنید.
علاوه بر این، با توجه به رفت و برگشتی بودن فرآیند تهیه خمیر پاپیه ماشه، به مقدار زیادی از نوارها نیاز دارید و بهتر است که در تهیه آن ها، صرفه جویی را کنار بگذارید.
ساخت چسب
پس از آماده شدن نوارهای روزنامه، باید به سراغ تهیه چسب بروید و به این منظور، چسب و یا خمیر مورد استفاده را با آب مخلوط کنید. ترکیب آن ها در هر دو متفاوت است. در صورتی که از چسب سفید استفاده می کنید، باید 2 قسمت چسب سفید را با یک قسمت آب، داخل ظرف ریخته و به خوبی به هم بزنید. در صورتی که از چسب های محکم تر استفاده می کنید، می توانید این مقدار را به 1 قسمت چسب سفید و 1 قسمت آب، تغییر دهید.
اما اگر می خواهید برای تهیه خمیر پاپیه ماشه از آرد استفاده نمایید، باید 1 قسمت آرد را با 1 قسمت آب مخلوط کنید. اما توجه داشته باشید که این مخلوط، مستعد کپک زدن است و باید در استفاده و نگهداری از آن، احتیاط کنید.
همچنین برای استفاده از پودر کاغذ دیواری، می توانید با ترکیب 2 قسمت پودر کاغذ دیواری و 1 قسمت آب، مایع چسب مورد نظر را فراهم کنید. این مورد، مخصوصا برای پروژه های بلند مدت، مناسب است و می تواند تا سال ها دوام بیاورد.
پس از انتخاب چسب مورد نظر و ترکیب نسبت مناسب، آن ها را به خوبی با یکدیگر مخلوط کنید. می توانید این کار را با استفاده از یک قلم مو و یا همزن انجام دهید. هم زدن را تا جایی ادامه دهید که مایع یکدستی حاصل شود. غلظت این محلول نباید چندان زیاد و یا کم باشد. در صورت رقیق بودن، می توانید پایه چسب بیشتری به آن بیفزایید و در صورت غلیظ بودن نیز با افزودن آب، غلظت محلول را تنظیم نمایید.
ساخت قالب
سپس باید به سراغ ساختار پایه و یا قالب کار بروید. یکی از مواردی که می توانید به عنوان نخستین تجربه از آن استفاده کنید، بادکنک است. باید توجه داشته باشید که برخی از قالب ها، مانند بادکنک، نیاز به چرب شدن دارند تا پس از خشک شدن پاپیه ماشه، به راحتی از کار جدا شوند. به این منظور، می توانید از هر روغنی، مانند روغن خوراکی، استفاده نمایید.
حالا یکی از نوارهای روزنامه را به مخلوط چسب آماده شده، آغشته کنید. ممکن است در این فرآیند، دستانتان نیز حسابی کثیف شود. نباید از این موضوع بترسید. شاید تعجب کنید، اما در واقع هرچه آغشتگی بیشتری میان نوارها و مایع اتفاق بیفتد و دست و بالتان کثیف تر شود، کار بهتری آماده خواهید کرد!
نوارها را یک به یک درون ظرف چسب فرو کنید تا کاملا آغشته به چسب شوند. سپس با دو انگشت از بالا تا پایین نوار را دست بکشید تا چسب های اضافی از آن جدا شود. برای این کار، نوارها را بر روی ظرف بگیرید، تا چسب های اضافی به دورن ظرف برگردد.
در مرحله بعد، نوارهای آغشته به چسب را، یکی یکی بر روی سطح یا ساختار پایه قرار داده و با استفاده از انگشت یا قلم مو، آن ها را صاف کنید. در این مرحله، باید تا حد ممکن چین و چروک ها و برآمدگی های سطح نوارها را از بین ببرید. تا جایی که یک سطح بسیار صاف و هموار به دست آید و بتوان به راحتی بر روی آن نقاشی یا طراحی انجام داد.
پس از پایان قرارگیری نوارها بر روی سطح پایه، باید منتظر خشک شدن آن بمانید. سپس با برداشتن سطح پایه (ترکاندن بادکنک)، شکل فرم گرفته پاپیه ماشه شما آماده رنگ آمیزی و یا طراحی است و می توانید به راحتی آن را به شکل مورد نظر خود، طراحی نمایید.
اگر علاقمند به آموزش طراحی، نقاشی و گرافیک هستید، پیشنهاد ما به شما شرکت در دوره های گرافیک مجتمع فنی تهران نمایندگی نیاوران است. پکیج آموزش گرافیک مجتمع فنی نیاوران، شامل آموزش طراحی، نقاشی و گرافیک به صورت دستی و با استفاده از نرم افزارهای گرافیکی است.
روش های تخصصی تهیه خمیر پاپیه ماشه
همانگونه که در بالا اشاره شد، روش ذکر شده، ساده ترین نوع تهیه Paper Mache است که می توان آن را به راحتی در خانه انجام داد. اما یقینا نمی توان آن را تنها روش تهیه خمیر پاپیه ماشه دانست. در روش های تخصصی که از آن به منظور مجسمه سازی حرفه ای استفاده می شود، تکه های روزنامه و یا کاغذ، به جای برش نواری شکل، به تکه های کوچک تری تقسیم می شوند. سپس این قطعات کوچک، در محلول چسب یا آرد آماده شده قرار می گیرند و تا حدی باقی می مانند که به حالت اشباع شده و خمیری شکل درآیند و پس از آن، بر روی سطح پایه مورد استفاده قرار گیرند.
در برخی روش های دیگر نیز تکه های کاغذ، پس از ترکیب با مخلوط های ساخته شده، جوشانده می شوند تا به خوبی نرم و یکدست شده و آب اضافی آن ها کاملا بخار شود. سپس با افزودن چسب چوب و کمی روغن، خمیر، آماده قرارگیری بر روی قالب می شود و می توان پس از خشک شدن، آن را رنگ آمیزی کرد.
این دو شیوه از تهیه خمیر پاپیه ماشه، به لحاظ ظاهری شباهت بیشتری با معنای لغوی Paper Mache که به معنای کاغذ جویده شده است، دارند.
پاپیه ماشه صنعتی
از آن جا که Paper Mache امروزه استفاده های فراوان در عرصه مجمسه سازی و ساخت اشیاء تزئینی دارد، خمیر آن به صورت صنعتی و در اندازه های وسیع تولید شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
پاپیه ماشه صنعتی، با استفاده از مواد اولیه مختلفی همچون کاغذ، چلوار و خمیر تهیه می شود. در شیوه کاغذی، کاغذهای آغشته به چسب باید 24 ساعت تحت فشار پرس دستی یا وزنه قرار گیرند تا به خوبی خشک شوند و سپس با استفاده از گزن، شکل دهی شوند.
شیوه چلواری که از قدیمی ترین شیوه های تهیه پاپیه ماشه است، با استفاده از پارچه ای از جنس چلوار انجام می گیرد که به تولید مقوایی مستحکم می انجامد.
در روش خمیری نیز کاغذ به منسوجات پنبه ای کوبیده می شود تا به خوبی مخلوط شده و با چسب ترکیب گردد و پس از خشک شدن، مورد استفاده قرار گیرد.
سوالات متداول
1- ساخت خمیر پاپیه ماشه چند مرحله دارد؟
3 مرحله؛ ساخت نوارهای روزنامه ای، ساخت چسب و ساخت قالب. تمامی مراحل بطور کامل در داخل مقاله توضیح داده شده است.
2- وسایل مورد نیاز برای پاپیه ماشه کدام اند؟
یک ظرف بزرگ، آرد یا پودر یا خمیر کاغذ دیواری یا چسب سفید، آب، ساختار پایه (مانند بادکنک بادشده)، قلم مو و کاغذ روزنامه.
3- پاپیه ماشه صنعتی چیست؟
خمیر پاپیه ماشیه به روش صنعتی نیز تولید می شود که هنرمندان برای ساخت آثار Paper Mache می توانند خمیر آماده که به روش صنعتی تولید شده را خریداری نموده و از آن استفاده نمایند.
