تشخیص طلا از بدل
تشخیص طلا از بدل آن قدرها هم که می گویند کار سختی نیست! برای اینکه بتوان تشخیص داد که یک قطعه طلا، واقعی، روکش شده یا تقلبی است، راه های مختلفی وجود دارد. بر اساس استانداردهای بین المللی، هر قطعه ای که میزان طلای موجود در آن، کمتر از 41.7 درصد یا 10 قیراط باشد، در زمره طلای جعلی یا بدلی قرار می گیرد. اگر چه که تشخیص اصل یا بدل بودن طلا توسط طلا سازان و طلافروشان به راحتی امکان پذیر است، اما برخی راه های خانگی نیز وجود دارد که می توانید به کمک آن ها، با مواد در دسترس و بدون استفاده از ابزار تخصصی، طلای اصل را از جعلی تشخیص دهید.
بطور کلی، تشخیص طلا از بدل یک تخصص فنی و ارزشمند به حساب می آید که با توجه به اهمیتی که دارد، در بسیاری از دوره های آموزشی مربوطه، مانند دوره طراحی طلا و جواهر مجتمع فنی نیاوران، به صورت تخصصی به آموزش آن پرداخته می شود. اما ما در این مقاله، تلاش کرده ایم تا نمونه جامعی از روش های ساده و خانگی را برای این کار ارائه دهیم.
11 روش تشخیص طلا از بدل
آنچه در این مطلب می خوانید:
در این قسمت 11 روش قطعی و واقعی تشخیص طلا از بدل را یک به یک، با هم بررسی می کنیم.
نحوه تشخیص با استفاده از آب
به این منظور باید تنگ آب یا لیوان بلندی را آماده کرده و درون آن را پر از آب کنید. ظرف باید به قدری بزرگ باشد که تمام قطعه طلا را درون خود جای دهد. دمای آب نیز چندان مهم نیست و آب ولرم می تواند مناسب باشد. سپس قطعه طلا را در آب بیندازید و ببینید که چه اتفاقی می افتد. از آن جهت که طلای واقعی و اصل یک فلز متراکم می باشد، پس از آن که آن را درون آب قرار دهید، مستقیما به ته ظرف خواهد افتاد. اما طلای جعلی یا انواع بدلیجات، به دلیل وزن کمتری که دارند، در آب شناور می مانند یا اصطلاحا غرق می شوند.
علاوه بر این، طلای اصل در مجاورت با آب و هنگام خیس شدن و در گذر زمان، تغییر رنگ نداده و یا دچار زنگ زدگی نمی شود. در نتیجه بروز چنین عواملی می تواند نشان از بدلی بودن قطعه طلای شما باشد.
نحوه تشخیص طلا از بدل با استفاده از سرکه
برای آنکه بتوانید با استفاده از سرکه، طلای واقعی را از غیر واقعی تشخیص دهید، باید قطعه طلا را درون مقدار کمی سرکه قرار داده و یا چند قطره از سرکه را بر روی آن بریزید. توجه داشته باشید که قطعه طلا باید در سطح مسطح و صافی قرار بگیرد. پس از 15 دقیقه، مشاهده کنید که چه اتفاقی برای رنگ قطعه طلا خواهد افتاد. طلای واقعی در مجاورت مایعات اسیدی مانند سرکه به هیچ وجه تغییر رنگ نخواهد داد، در حالی که رنگ طلای بدل در این شرایط تغییر می کند.
در هنگام استفاده از این روش، باید توجه داشته باشید در صورتی که قطعه طلای مورد نظر دارای نگین یا سنگ های قیمتی است، قرار گرفتن در سرکه ممکن است منجر به آسیب دیدگی نگین شود و بهتر است که این روش را در خصوص جواهرات نگین دار به کار نگیرید و یا با استفاده از قطره چکان تنها قسمت طلایی را به سرکه آغشته کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص و شناخت انواع جواهرات و مشخصات و ویژگی های آن ها، می توانید مقاله “جواهر چیست؟” را در وبسایت مجتمع فنی نیاوران، مطالعه نمایید.
تشخیص طلا از بدل به وسیله رنگ ظاهری
هر گونه تغییر رنگ در قطعه طلا، مخصوصا در قسمت هایی که کمی فرسوده شده، می تواند نشان از عدم اصالت طلا باشد. در طلاهایی که آبکاری شده اند، به مرور زمان و در مجاورت آب و مواد شوینده، قسمت های آبکاری شده از بین رفته و از گوشه و کنار آن، قسمت زیرین نمایان می شود. برای بررسی بهتر و دقیق تر این موضوع، به لبه های قطعه طلا بیشتر دقت کنید؛ زیرا لبه ها زودتر دچار فرسایش می گردند. در صورت مشاهده رنگ دیگری به جز رنگ طلایی در لبه ها، می توانید از عدم اصالت طلا و بدل بودن آن اطمینان حاصل کنید.
در طلاهای آبکاری شده، اغلب در قطعه زیرین، از فلزاتی چون نقره و مس استفاده می شود و بر روی آن روکش یا لایه نازکی از طلا قرار می گیرد.
تشخیص طلا از بدل از طریق رنگ سطح پوست
اگر پس از استفاده از قطعه طلا، در زیر آن یا در جای قطعه طلا بر روی پوست خود، تغییراتی مانند تغییر رنگ یا ایجاد لکه های سیاه یا سبز تیره مشاهده کردید، این امر می تواند نشان از اصل نبودن طلا باشد. زیرا طلای خالص و واقعی، با عرق کردن یا در مجاورت مایعات، هیچگونه واکنش شیمیایی که منجر به تغییر رنگ گردد، از خود نشان نمی دهد. یکی از فلزاتی که اغلب با گذر زمان و در مجاورت برخی مایعات چنین آثاری بر پوست ایجاد می کند، نقره است که منجر به بروز لکه های سیاه رنگ در زیر جای خود می شود.
فلز مس نیز به همین طریق، لکه هایی به رنگ سبز تیره بر روی پوست بر جای می گذارد. در صورتی که مقدار کمی از این لکه ها را مشاهده کردید، ممکن است تنها به دلیل مقدار کمی ناخالصی در قطعه طلای شما باشد؛ زیرا بسیاری از طلاها از ترکیب طلا و سایر فلزات تهیه می گردند. اما در صورتی که مقدار زیادی از لکه ها به طور مداوم در زیر جای قرار گرفتن قطعه طلا بر روی پوست ایجاد شد، بدین معناست که سطح ناخالصی بیش از حد بالاست و می توان آن را طلای جعلی یا بدلی نامید.
روش تشخیص طلا از بدل با استفاده از آهنربا
برای استفاده از این روش، باید یک آهنربای قوی فراهم کنید تا بتواند توانایی جذب ترکیبات فلزی را داشته باشد و آهنرباهای معمولی برای انجام چنین تستی مناسب نیستند. سپس آهنربا را بر روی قطعه طلا به حرکت درآورید و ببینید چه اتفاقی خواهد افتاد. طلای خالص به هیچ وجه جذب آهنربا نمی گردد. بنابراین اگر قطعه طلا جذب آهنربا شود، باید در اصالت آن تردید کرد و آن را طلای جعلی دانست.
اما باید توجه داشت که تشخیص طلا از بدل با استفاده از آهنربا، دارای درجه خطای بالایی است. نه به این معنا که جنس فلز را اشتباه تشخیص دهد، بلکه به این معنا که در برخی طلاهای تقلبی، به منظور پیشگیری از زنگ زدگی، از فلزات غیر مغناطیسی استفاده می شود. در نتیجه با وجود جعلی بودن طلا، آهنربا نمی تواند آن را جذب کند. علاوه بر این، همانطور که گفته شد، برخی جواهرات با ترکیبی از طلا و سایر فلزات مغناطیسی ساخته می شوند و با توجه به درصد استاندارد طلای موجود در آن، طلای جعلی محسوب نمی شوند، اما آهنربا آن ها را جذب خواهد کرد و ممکن است جعلی به نظر برسند.
نحوه تشخیص با استفاده از کاشی و سرامیک
به منظور استفاده از سرامیک و کاشی در تشخیص طلا از بدل، باید نوع بدون لعاب آن را فراهم کنید؛ کاشی و سرامیک لعاب داده شده برای این کار مناسب نیستند. سپس قطعه طلا را بر روی سرامیک یا کاشی بدون لعاب بکشید. ردی که قطعه طلا بر جای می گذارد، نشان دهنده اصالت یا عدم اصالت طلا خواهد بود. طلای واقعی در هنگام کشیدن، ردی طلایی و مشابه خود بر جای می گذارد. در حالی که طلای غیر واقعی و جعلی، ردی غیر طلا و اغلب سیاه رنگ روی سرامیک و کاشی می اندازد. توجه داشته باشید که این آزمایش برای قطعات طلای ظریف و شکننده چندان مناسب نیست و ممکن است منجر به آسیب دیدگی آن ها شود. اما اگر قطعه طلا بزرگ و محکم باشد، آسیب قابل توجهی متوجه آن نخواهد شد.
استفاده از پودر آرایشی برای تشخیص طلا از بدل
همانگونه که گفته شد، طلای غیر خالص، نسبت به بسیاری از مواد شیمیایی و اسیدی واکنش نشان داده و تغییر رنگ خواهد داد. یکی از این مواد، پودرها و کرم های آرایشی غیر گیاهی هستند. برای استفاده از این روش، می توانید مقداری از پودر یا کرم آرایشی را بر روی پوست خود استعمال کنید و پس از خشک شدن پوست، قطعه طلا را روی آن بکشید. طلای غیر اصل و بدل، به فرمولاسیون مواد آرایشی واکنش نشان داده و رگه هایی از رنگ سبز یا سیاه را بر روی پوست بر جای خواهد گذاشت. در حالی که طلای اصیل و واقعی، ردی بر جای نمی گذارد.
تشخیص طلا از بدل از طریق شماره شناسه طلا
همه جواهرات و طلاهای اصیل، دارای شناسه یا یک برچسب عددی هستند که معمولا در پشت یا کنار گیره های آنها، حک شده است. در مورد شمش و سکه نیز عدد شناسه دقیقا روی سطح آن حک می شود. این عدد نشان دهنده درصد طلای به کار رفته در قطعه مورد نظر است. این عدد با توجه به درصد طلای استاندار مورد استفاده در هر قطعه، می تواند عددی بین 1 تا 999 یا بین 0K تا 24K باشد. از آن جهت که در قطعات کوچک این عدد بسیار ریز و کوچک خواهد بود، ممکن است تشخیص آن دشوار باشد. پس می توانید از یک ذره بین برای پیدا کردن آن کمک بگیرید. از آن جا که روش شناسه گذاری بر روی قطعات طلا از دهه 1950 به بعد رواج پیدا کرد و از سال 2000 میلادی به بعد در بین طلاسازان اجباری شد، اگر یک قطعه طلای قدیمی و اصطلاحا عتیقه دارید، ممکن است دارای چنین شناسه ای نباشد.
همانگونه که گفته شد، این اعداد نشان دهنده درصد طلای به کار رفته در قطعه طلای مورد نظر هستند. بنابراین می توانید برای تشخیص درصد خلوص طلای خود از آن کمک بگیرید. البته گفتیم که بیشتر سکه ها و جواهرات، خالص و 100% طلا نیستند و با فلزات دیگری ترکیب و اصطلاحا آلیاژ شده اند. هر چه این عدد به 999 نزدیک تر باشد، نشان می دهد که درصد خلوص و میزان طلای به کار رفته در آن بیشتر است. برای نمونه، عدد 375 بر روی قطعه طلا، بیانگر آن است که 37.5٪ از قطعه مورد نظر، از طلا تشکیل شده است.
استفاده از حروف اختصاری در تشخیص طلا از بدل
برخی حروف اختصاری که بر روی جواهرات حک می شود، نشان دهنده آبکاری و غیر اصل بودن آن قطعات می باشد. حروفی مانند GP،GF و GEP که به معنای قرار گرفتن یک لایه نازک از طلا بر روی فلز دیگری مانند نقره یا مس یا همان آبکاری طلا، به کار می روند. این بدین معناست که اگرچه قطعه مورد نظر دارای درصد کمی طلا نیز هست، اما نمی توان آن را طلای اصل دانست. GP دقیقا به معنی طلا اندود شده، GF به معنای طلاکاری شده و GEP به معنی لایه یا ورق طلا می باشد. البته این نمادها ممکن است در کشورهای مختلف بسته به سیاستگذاری ها، متفاوت باشد اما در اغلب جواهرات آبکاری شده به نحوی وجود دارد.
تشخیص طلا از بدل با استفاده از تست چگالی
برای انجام این تست، در ابتدا باید وزن دقیق قطعه را بدانید. اگرچه برای این کار می توان از ترازوهای آشپزخانه قوی و با کیفیت استفاده کرد، اما اگر ترازوی مناسب ندارید بهتر است از یک طلافروش بخواهید تا با ترازوی مخصوص خود، این کار را برایتان انجام دهد. آن ها اغلب این کار را به صورت رایگان انجام خواهند داد. توجه داشته باشید که این وزن باید با واحد گرم باشد نه اونس یا هر واحد اندازه گیری دیگری. زیرا در غیر این صورت، نتیجه صحیحی به دست نخواهید آورد. به یاد داشته باشید که این روش تشخیص طلا از بدل به یک سری محاسبات خیلی ساده ریاضی احتیاج دارد.
حالا یک لوله یا استوانه درجه بندی شده مانند سرنگ را تا نیمه پر از آب کنید. این استوانه باید به قدری بزرگ باشد که قطعه طلای مورد نظر به طور کامل در آن جای گیرد. در صورتی که چنین چیزی در اختیار ندارید، می توانید از پیمانه های اندازه‌گیری در آشپزخانه کمک بگیرید. باید پیش از شروع، از مسطح و صاف بودن سطحی که استوانه را بر روی آن قرار داده اید، اطمینان حاصل کنید. ابتدا سطح آب داخل استوانه را بر اساس اعداد ثبت شده روی آن، اندازه گیری کرده و عدد آن را ثبت کنید. این اندازه گیری برای آزمون بسیار مهم است. بنابراین آن را یادداشت کنید.
حالا قطعه طلا را داخل استوانه بیاندازید و سطح آب جدید را بر اساس درجات روی استوانه، مجددا ثبت کنید. دقت داشته باشید که طلا را به آرامی داخل استوانه قرار دهید تا آب به بیرون نپاشد و از دست نرود و یا دستتان به آب آغشته نشود. سپس اعداد به دست آمده را از یکدیگر کم کنید، تا اختلاف سطح آب محاسبه شود. برای این منظور، باید اندازه گیری اولیه را از اندازه گیری دوم، کسر کنید. برای نمونه، اگر سطح آب در ابتدا 3 میلی لیتر بوده باشد و پس از قرار دادن طلا در آن، تبدیل به 4 میلی لیتر شده باشد، نتیجه به دست آمده 1 میلی لیتر خواهد بود.
حالا وزن طلا بر حسب گرم را که پیش از این اندازه گیری کرده بودید، بر عدد اختلاف سطح آب تقسیم کنید. چگالی طلا از طریق تقسیم جرم آن بر حجم به دست خواهد آمد. پس از آنکه چگالی طلا را محاسبه کردید، باید نتیجه را با چگالی استاندارد طلا مقایسه کنید. این استاندارد 19.3 گرم در میلی لیتر می باشد. هر چقدر نتیجه چگالی به دست آمده از این عدد کوچک تر باشد، نشان دهنده جعلی بودن طلا است. البته باید به این نکته توجه کنید که برخی از فلزات به کار رفته در طلاهای تقلبی، ممکن است چگالی مشابهی با طلای واقعی داشته باشند. علاوه بر این، چگالی استاندارد می تواند بسته به نوع طلا متفاوت باشد. برای نمونه، چگالی استاندارد طلای زرد 14 عیار، چیزی حدود 12.9 تا 13.6 گرم در میلی لیتر می باشد. اما این عدد برای طلای سفید 14 عیار، حدود 14 گرم در میلی لیتر است. همچنین چگالی متوسط یک قطعه طلای زرد 18 عیار، بین 15.2 تا 15.9 گرم در میلی لیتر خواهد بود. در حالی که یک قطعه طلای سفید 18 عیار، چگالی برابر با 14.7 تا 16.9 گرم در میلی لیتر دارد. هر قطعه طلای 22 عیار نیز، اعم از سفید یا زرد، چیزی حدود 17.7 تا 17.8 گرم در میلی لیتر چگالی دارد.
استفاده از اسید نیتریک برای تشخیص طلا از بدل
برای این منظور و فراهم کردن اسید نیتریک در انجام تست، باید یک کیت تست طلا حاوی اسید نیتریک تهیه کنید. این کیت های تست که از طریق طلافروشی ها اغلب قابل دسترس هستند، دارای بطری های مختلفی از اسید نیتریک برای انواع مختلف طلا می باشند. در برخی از نمونه ها نیز یک سنگ صاف به نام سنگ محک وجود دارد که می‌توانید از آن برای خراشیدن مقداری از طلا استفاده کنید. یا ممکن است سوزن هایی با نمونه هایی از طلای زرد و سفید در آن وجود داشته باشد. فراموش نکنید که در هنگام استفاده از اسید نیتریک، باید از دستکش های لاتکس استفاده کنید و در اتاقی با تهویه مناسب این کار را انجام دهید تا از بروز هرگونه مشکل در نتیجه استفاده از اسید پیشگیری شود
سپس با کمک یک جسم تیز، خراش کوچکی بر روی قطعه طلای مورد نظر ایجاد کنید. برای این منظور بهتر است محلی را انتخاب کنید که در ظاهر طلا نمایان نباشد؛ مانند پشت طلا یا گیره ها. از آنجا که تست اسید نیتریک در تشخیص طلای اصل، نیاز به خراشیدن طلا دارد، در صورت ارزشمند بودن قطعه مورد نظر، بهتر است روش دیگری را امتحان کنید. حالا یک قطره از اسید نیتریک با برچسب طلای 18 عیار را به محل خراشیده شده اضافه کنید و یا پس از قرار دادن قطعه طلا در یک ظرف فولادی ضد زنگ، یک قطره از اسید را مستقیما روی خراشی که ایجاد کردید قرار دهید.
همانطور که در قسمت های قبل نیز گفته شد، طلای واقعی نسبت به هیچ ماده شیمیایی و اسیدی واکنشی نشان نمی دهد. بنابراین بروز هرگونه واکنش از سوی قطعه طلا، مانند تغییر رنگ به رنگ سبز، می تواند نشان از جعلی بودن طلا یا درصد خلوص پایین آن باشد. همچنین اگر این تغییر با رنگ شیری همراه بود، می تواند نشان دهنده جنس نقره یا روکش های طلا و طلای آبکاری شده باشد. این تکنیک ها و سایر تکنیک ها کار با طلا در دوره ساخت طلا و جواهر به صورت کاملا عملی به شما آموزش داده میشود.
برای استفاده از سنگ محک در تشخیص طلا از بدل نیز می توانید طلا را روی سنگ محک خراش داده تا خلوص آن را مورد آزمایش قرار دهید. پس از کشیدن قطعه طلا بر روی سنگ محک، یک قطره از اسید نیتریک با هر عیاری را به قسمت های مختلف رگه های باقی مانده از طلا، اضافه کنید. البته این آزمایش بیشتر به منظور تشخیص عیار طلا مورد استفاده قرار می گیرد. به این صورت که نوع اسیدی که رگه های طلا را در خود حل نمی کند، نشان دهنده عیار طلای مورد نظر خواهد بود. برای مثال یک طلای 18 عیار در اسید مربوط به طلای 22 عیار حل خواهد شد، اما در محلول اسید طلای 18 عیار خیر.
